KOOPERATİFİ ÜYELİĞİ VE ÜYELİĞİN TESPİTİ
Kooperatifler çeşitli amaçlarla kurulabilmektedir. Bu yazımızda her ne kadar tüm kooperatiflerde benzer olsa da yapı kooperatiflerinde üyeliğin devri ve üyeliğin tespitine ilişkin bir değerlendirmede bulunulacaktır. Zira diğer kooperatif türlerinde ek olarak birtakım yükümlülükler öngörülebilmektedir. Yapı kooperatifleri ortakların konut, iş yeri ve sanayi sitesi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulabilmektedir.
Kanuni tarifine göre, kooperatif, tüzel kişiliğe sahip ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklardır. (1163 Sayılı Kanun 1. Maddesi)
Kooperatifler için “açık kapı ilkesi” geçerlidir. Bu ilke gereğince kooperatif üyeliği için kanun ve ana sözleşmede belirtilen şartların varlığı yeterlidir. Hatta yönetim kurulu ana sözleşmede ve kanunda belirtilen şartları taşıyanları ortaklığa kabulden kaçınamaz. Yargıtay kararlarında ifade edildiği üzere, kooperatif ortaklığına girmek için gerçek kişilerin medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmaları gerekir. Ortak olmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler, kooperatif ana sözleşmesi hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar.
Öte yandan kooperatifin hizmetlerine gereksinim duymayan ya da kooperatif tarafından ihtiyaçları karşılanmayan herkes kooperatiften çıkmakta serbesttir. O halde açık kapı ilkesi kooperatiflere girişte gönüllü olmayı kooperatiften çıkmada da serbest olmayı kapsar. Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 13.12.2017 tarihli bir kararında bu hususu şöyle izah etmiştir: “Kooperatif ortağı olunmasında “açık kapı ilkesi” geçerlidir. Ortak olmak için yöneticilerin istekleri değil, objektif şartların gerçekleşmesi yeterlidir. Yine açık kapı ilkesi gereği ortak sıfatını kazanan herkesin kooperatiften çıkma hakkı (Koop.K.m.10) olduğu gibi, ana sözleşmede açıkça belirtilmiş olan nedenlerle ortağın ihracına kara verilmesi de mümkündür (Koop.K. m.16).”[1]
Kooperatife ortak olmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler, kooperatif ana sözleşmesi hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar (Koop K m. 8/I). Ayrıca kooperatif kendi varlığı dışında ortaklarına şahsi bir sorumluluk veya ek ödemeler yüklüyor ise ortak olmak isteği, bu yükümlerin yazılı olarak kabul edilmesi halinde değer taşır (Koop. K m. 8/I).[2]
Yukarıda bahsedilen şekilde yazılı olarak kooperatife yapılan başvuru ile yönetim kurulu başvuruyu bir ay içinde sonuçlandırır ve başvuru sahibine kararı taahhütlü mektupla veya elden imza karşılığında tebliğ eder. Başvurunun yukarıda açıklanan şartları taşıdığı halde reddine karar verilmesi halinde başvuran kooperatif üyeliğinin tespitini mahkemeden isteyebilir.
Kooperatifler Kanunu’nun 14 maddesinin 3. Fıkrası uyarınca, Ortaklık devredilebilir. Yönetim kurulu ortaklığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde bu kişiyi ortaklığa kabul eder. Kooperatif üyeliğinin devrinin yazılı olarak yönetim kuruluna bildirilmesi gereklidir. Başvurunun yazılı olarak yapılacağı belirtilmişse de devralan ve devredenin birlikte başvurmaları gerekmektedir. Zira başvuru bir devir sözleşmesi niteliğinde olup yazılı şekil şartına tabidir. Nitekim Hukuk Genel Kurulu 06/10/2020 tarihli kararında, kooperatif üyeliğinin devri için, üyeliğini devreden ve devralan arasında düzenlenmiş devir sözleşmesinin bulunması ve her ikisinin de davalı kooperatife başvurması gerektiğini, açıkça belirtilmiştir.[3]
Yapı kooperatifince yaptırılan ancak ferdi mülkiyete geçişi yapılan taşınmazların/bağımsız bölümlerin satışı aynı zamanda kooperatif ortaklığının devri anlamına gelmemektedir. Nitekim bir Yargıtay kararında; “davalının iradesinin sadece taşınmaz satışı ile sınırlı olduğu taşınmaz devri ile kooperatif ortaklığının üyelerine tanıdığı mali hakları da devrettiğinin kabul edilemeyeceği taraflar arasında yazılı bir kooperatif ortaklığı devir sözleşmesi de bulunmadığı” durumda üyeliğin tespitinin reddedilmesi gerektiğine karar vermiştir.
Sonuç olarak tüzel ve gerçek kişiler ilgili kooperatifin ana sözleşmesinde ve kanunda belirtilen şartları sağlamaları ihtimalinde kooperatife üyelik başvurusunda bulunabileceklerdir. Ayrıca kooperatif ortaklığı devralınabilir veya devredilebilir. Bu kapsamda yukarıda açıklanan şekilde bir sözleşme ile yapılması ve kooperatife yazılı başvuru yapılması gerekmektedir.
[1] Av. Özge ÖRNEK, KOOPERATİFLERDE AÇIK KAPI İLKESİ, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1208091 E.T. 04/10/2022
[2] Av. Özge ÖRNEK, KOOPERATİFLERDE AÇIK KAPI İLKESİ, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1208091 E.T. 04/10/2022
[3] Hukuk Genel Kurulu 2017/1690 E. 2020/724 K. 06/10/2020 tarihli kararı