İZALE-İ ŞUYU (ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ)

Uygulamada sıkça rastlanan izale-i şuyu davası, özellikle birlikte mülkiyete konu olan taşınmazlara ilişkin yaşanan anlaşmazlıklar neticesinde açılabilmektedir. Türk Medeni Kanununda birlikte mülkiyet, paylı mülkiyet ve elbirliği ile mülkiyet şeklinde düzenlenmiştir. Paylı mülkiyette (hisseli); “Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir.” Elbirliği ile mülkiyette; “Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.” Paylı mülkiyet; toplumda toprak tapu olarak bilinmekte olan ve tek bir tapunun çok sayıda kişinin hissesi bulunan mülkiyet durumu olmaktadır. Elbirliği mülkiyetine ise miras kalan mallar örnek gösterilebilir.

İzale-i Şuyu davası paylı mülkiyette veya elbirliği mülkiyetinde bulunan (hisseli tapu veya miras kalan mallar) mallara ilişkin ortakların veya paydaşların paylaşımında anlaşmaya varamaması neticesinde gündeme gelebilmektedir. Mahkemece paydaşların veya ortakların mahkemeden menkul veya gayrimenkulün paylaştırılmasını istemesi üzerine, aynen taksim suretiyle ortaklığın giderilmesini veya aynen taksimin mümkün olmaması halinde malın satılarak bedelinin paydaşlar veya ortaklar arasında paylaştırılması suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verilebilmektedir. İzale-i Şuyu davası menkul veya gayrimenkule ortak olan diğer tüm paydaşlara karşı açılır.

Aynen taksim (malın bölünmesi) suretiyle paylaştırılmasına karar verilebilmesi için, malın büyüklüğüne, miktarına, niteliğine, paydaşların veya ortakların sayısına ve imar durumuna göre aynen paylaştırılmasının mümkün olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. Ayrıca aynen taksim edilecek malın değerlerinin birbirlerine eşit olmaması halinde denkleştirme yapılması da mümkündür.

İzale-i Şuyu davasında malın aynen taksimi mümkün olmadığı takdirde, mahkemece ortaklığa konu malın satılmasına ve satış suretiyle elde edilen bedelin paylaştırılarak ortaklığın giderilmesine karar verilir. Söz konusu satış açık arttırma yolu ile gerçekleştirilir. Tüm paydaşların rızası halinde satış yalnızca paydaşlar arasında yapılabilir.

Satış suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verildiği takdirde, söz konusu mal açık arttırma yolu ile satışa çıkarılır ve icra iflas kanununda düzenlenen kurallara uygun şekilde satışı gerçekleştirilir. Bazı temel kuralları belirtmek gerekirse, ihale bedelinin malın değerinin yüzde ellisinden fazla olması ve satış masraflarını karşılaması gerekmektedir. Satış peşin para ile yapılır. İhale alıcısı, ihalenin feshi talep edilmiş olsa dahi artırma sonuç tutanağının ilanından itibaren yedi gün içinde satış bedelini nakden ödemek zorundadır. İhalenin feshi ihale tarihinden itibaren yedi gün içinde kanunda belirtilen kişiler tarafından istenebilir. İcra müdürü veya satış memurluğu tarafından ödenen ihale bedeli, ihalenin feshine yönelik şikâyet sonucunda verilecek karar kesinleşinceye kadar bankalarda nemalandırılır. Satılan mal, ihale kesinleşmeden tescil ve teslim olunmaz.